Δημοσίευση σε Επιστημονικό Συνέδριο: “Δείκτες βιοποικιλότητας με τη Χρήση Δεδομένων Παρατήρησης Γης σε Εθνική Κλίμακα για την Ελλάδα στο πλαίσιο του έργου LIFE EL-BIOS”

Δημοσίευση στο 10 Διεθνές Συνέδριο Τηλεπισκόπησης και Γεωπληροφόρησης Περιβάλλοντος, που πραγματοποιήθηκε στην Πάφο από τις 8 έως τις 9 Απριλίου 2024 (ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ). Το Επιστημονικό Συνέδριο τελούσε υπό την αιγίδα του Υφυπουργείου Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής της Κύπρου.

EO-based indicators for biodiversity monitoring at national scale in Greece: Framework development for the hELlenic BIOodiversity Information System (LIFE EL-BIOS)

Δείκτες βιοποικιλότητας με τη χρήση δεδομένων Παρατήρησης Γης για την Ελλάδα σε Εθνική Κλίμακα: Πλαίσιο Ανάπτυξης του Πληροφοριακού Συστήματος για τη Βιοποικιλότητα της Ελλάδας (LIFE EL-BIOS)

Γιώργος Μαλλίνης, Ελένη Φυτώκα, Ειρήνη Χρυσάφη, Βαγγέλης Φωτακίδης, Λένα Χατζηιορδάνου, Έλενα Χατζηχαραλάμπους
(Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης | Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας- Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων – EKBY)

Περίληψη

Η βιοποικιλότητα αποτελεί κρίσιμο στοιχείο για την ανθρώπινη παρουσία στη Γη , επηρεάζοντας την παραγωγικότητα, την ανθεκτικότητα και τις λειτουργίες των οικοσυστημάτων. Η αποτελεσματική παρακολούθηση και διατήρηση της βιοποικιλότητας σε εθνική κλίμακα είναι υψίστης σημασίας ενόψει των παγκόσμιων περιβαλλοντικών αλλαγών.

Στο πλαίσιο της δημιουργίας του Πληροφοριακού Συστήματος για τη βιοποικιλότητα της Ελλάδας  (LIFE EL-BIOS: hELlenic BIOodiversity Information System), αναπτύξαμε ένα σύνολο δεικτών για την παρακολούθηση της βιοποικιλότητας που βασίζεται στην Παρατήρηση Γης (Earth Observation). Οι δείκτες αυτοί αποσκοπούν στην αποτύπωση, σε όλη την ελληνική επικράτεια, διαφορετικών πτυχών της κατάστασης των φυσικών και τεχνητών οικοσυστημάτων, εστιάζοντας σε δύο σημαντικούς τομείς: α) στην υπάρχουσα κατάσταση και β) στις απειλές & πιέσεις (καθώς και στις επιπτώσεις αυτών).

Αρχικά πραγματοποιήθηκε μια εξαντλητική ανασκόπηση των υφιστάμενων πηγών δεδομένων και διεθνών πρωτοβουλιών, συμπεριλαμβανομένων των στόχων Aichi για τη Βιοποικιλότητα, των στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (Sustainable Development Goals-SDGs), των δεικτών Streamlining European Biodiversity Indicators (SEBI) και των δεικτών της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος (ΕΕΑ), για τη δημιουργία ενός ενοποιημένου καταλόγου εννέα κομβικών δεικτών, που βασίζονται σε δεδομένα Παρατήρησης Γης, με σκοπό την παρακολούθηση της βιοποικιλότητας σε εθνικό επίπεδο. Η μεθοδολογία περιλάμβανε επίσης μια διεξοδική ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης των διαθέσιμων δεδομένων για τον εντοπισμό των πλεονεκτημάτων και των περιορισμών τους, αναφορικά με την παρακολούθηση της βιοποικιλότητας. Αναγνωρίζοντας τη σημασία της εμπλοκής των ενδιαφερόμενων φορέων, ενσωματώθηκαν τα σχόλια διαφόρων ομάδων μέσω ερευνών και συνεντεύξεων (in-depth interviews), διασφαλίζοντας ότι οι δείκτες είναι τόσο επιστημονικά αξιόπιστοι όσο και πρακτικά σχετικοί.

Οι δείκτες που προέκυψαν από την παραπάνω διερεύνηση ενσωματώνονται σε έναν κύβο δεδομένων Παρατήρησης Γης (LIFE EL-BIOS EO Data Cube), μετά από επεξεργασία πυκνών χρονοσειρών εικόνων. Στους δείκτες περιλαμβάνονται:

• το ετήσιο ολοκλήρωμα του δείκτη βλάστησης κανονικοποιημένων διαφορών (NDVI) – για την εκτίμηση της καθαρής πρωτογενούς παραγωγικότητας,
• το διαχρονικό σχετικό εύρος του NDVI – για την εκτίμηση της εποχικότητας των ροών άνθρακα,
• το ετήσιο μέγιστο του NDVI – για την εκτίμηση της φαινολογίας και την ποικιλομορφίας της βλάστησης,
• η φυλλική επιφάνεια – ως έκφραση της ποικιλομορφίας των φυτών και την παραγωγικότητα στην επιφάνεια της γης,
• η κλασματική κάλυψη της βλάστησης – για την εκτίμηση της φαινολογικής ποικιλομορφίας και της δομής της βλάστησης.

Η ανάλυση των άμεσα διαθέσιμων ‘χαρτογραφικών προϊόντων Παρατήρησης Γης’ (Earth Observation products) προβλέπεται να αποδώσει επιπλέον δείκτες για την παρακολούθηση πιέσεων & απειλών για τη βιοποικιλότητα, όπως:

• η αδιαπερατότητα – για την εκτίμηση της υποβάθμισης των οικοσυστημάτων (απώλεια των λειτουργιών τους),
• η παρουσία νερού – για την εκτίμηση της κατάστασης υγροτοπικών οικοσυστημάτων,
• ο κατακερματισμός – για την εκτίμηση της συνδεσιμότητάς τους.

Η εργασία αυτή υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του έργου LIFE EL-BIOS “hELlenic BIOodiversity Information System: Αn innovative tool for biodiversity conservation”. Το έργο LIFE EL-BIOS (LIFE20 GIE/GR/001317) συγχρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Πράσινο Ταμείο.